Artsen gebruiken soms lastige woorden in hun communicatie. Om verwarring te voorkomen hebben specialisten van Oncomid een verklarende woordenlijst gemaakt.
Synoniem: Aanvullende radiotherapie
Adjuvant betekent aanvullend. Een adjuvante behandeling is een aanvullende behandeling. Vaak gaat het om een adjuvante behandeling na de operatie.
Synoniem: Kale plekken
Het haar valt uit. Op het lichaam ontstaan kale plekken zonder haar. Meestal groeit het haar weer terug.
Synoniem: Bloedarmoede
Bij bloedarmoede zijn er te weinig rode bloedcellen in het bloed. Het bloed kan dan te weinig zuurstof naar de lichaamscellen brengen.
Synoniem: Anastrozol, antihormonen, exemestaan, letrozol
Een aromataseremmer is een medicijn. Het remt de aanmaak van hormonen. Een aromataseremmer is een vorm van hormoontherapie.
Synoniem: Punctie van buikvocht
Het vocht wordt met een naald uit de buik genomen en onderzocht op de aanwezigheid van kankercellen.
Synoniem: Goedaardig
Als een tumor goedaardig is, kunnen de cellen niet uitzaaien naar andere delen van het lichaam. Een goedaardige tumor kan wel groeien en op de weefsels eromheen gaan drukken. De arts bespreekt of een behandeling nodig is.
Synoniem: Radiotherapie, RTx
Bestraling is de behandeling van kanker met straling. Het doel van bestraling is om kankercellen kapot te maken, zonder de gezonde cellen aan te tasten.
Synoniem: Biopt
Bij een biopsie haalt de arts 1 of meerdere stukjes weefsel weg van de plaats van de afwijking. Dit weefsel heet een biopt. De arts doet de biopsie met een dikke naald en verdooft de huid vooraf. Het biopt dat is weggehaald uit het lichaam, gaat voor onderzoek naar het laboratorium. Met dit onderzoek kan de arts de diagnose stellen.
Synoniem: Het meest voorkomende type kanker
Kwaadaardige woekering van epitheelcellen. Epitheelcellen zijn de cellen die de bovenste laag vormen van huid of slijmvliezen.
Synoniem: Een combinatie van chemotherapie en immunotherapie.
Een combinatie van chemotherapie en immunotherapie. Chemotherapie is de behandeling van kanker met cytostatica. Dit zijn medicijnen die kankercellen doden of hun celdeling remmen. Immunotherapie helpt het eigen afweersysteem om deze kankercellen op te ruimen.
Synoniem: CTx
Chemotherapie is een behandeling met cytostatica. Dit zijn medicijnen die kankercellen doden of hun celdeling remmen. Deze medicijnen verspreiden zich via het bloed door het lichaam. Ze kunnen op bijna alle plaatsen de kankercellen bereiken.
In elke cel zit informatie die bepaalt wanneer de cel moet gaan delen en daar weer mee moet stoppen. En ook welke functie de cel moet uitvoeren. Deze informatie heet DNA. Het DNA zit verpakt in lange strengen: de chromosomen. In iedere cel zitten 46 chromosomen. De chromosomen zitten in paren (23 paren). Van elk paar komt 1 chromosoom van de vader en het andere chromosoom van de moeder.
Een CT-scan kan uitzaaiingen van huidkanker tonen. De arts kan een CT-scan laten maken wanneer er mogelijk uitzaaiingen in het lichaam zitten. Bij huidkanker gaat een CT-scan vaak samen met een PET-scan. Dan heet het een PET-CT-scan.
Curatief betekent genezend. Een curatieve behandeling is een behandeling die als doel heeft te genezen van de kanker.
Een cyste is een holte gevuld met vocht. Dit is meestal goedaardig. Als niet helemaal duidelijk is of de cyste goedaardig is, kan de arts weefsel weghalen. De arts laat onderzoeken of er kankercellen in dit weefsel zitten.
De erfelijke aanleg is nieuw ontstaan bij iemand. De ouders van deze persoon hebben allebei de erfelijke aanleg niet.
Operatie waarbij de gynaecoloog het kankerweefsel dat zich buiten de eierstokken bevindt, probeert weg te nemen. Ook beide eierstokken, de baarmoeder, het vetschort en soms zelfs een stuk darm of ander orgaan worden dan verwijderd. Hierdoor kan het voorkomen dat u (tijdelijk) een stoma krijgt. Soms wordt pas tijdens de operatie duidelijk dat het tumorweefsel te groot is om weg te halen. Soms wordt dan overgegaan tot interval debulking. De operatie wordt tussentijds stopgezet. De arts probeert de tumor met chemotherapie te verkleinen. Als dat lukt, opereert de arts alsnog.
Een ontsteking of irritatie van de huid. Dit komt door de bestraling. Bacteriën zorgen niet voor deze ontsteking. Daarom werken antibiotica niet.
In elke cel zit informatie die bepaalt wanneer de cel moet gaan delen en daar weer mee moet stoppen. En ook welke functie de cel moet uitvoeren. Deze informatie heet DNA. Het zit in de kern van de cel. Ouders geven allebei de helft van hun DNA door aan hun kind. Daarom heet het DNA ook wel het erfelijk materiaal. Het DNA zit verpakt in lange strengen: de chromosomen. Op het DNA zit de informatie in stukjes. Zo’n stukje heet een gen. Het menselijk DNA heeft ongeveer 20.000 genen.
Synomiem: Targeted therapy
Doelgerichte therapie is een behandeling met medicijnen die zich specifiek richten op de kankercellen. Zo kan doelgerichte therapie kankercellen doden of de celdeling van kankercellen remmen. De medicijnen verspreiden zich via het bloed door het lichaam. Ze kunnen op bijna alle plaatsen kankercellen bereiken.
Een gen is een stukje DNA. Elk gen heeft een specifieke DNA-code. Deze code bevat informatie over een bepaalde eigenschap of functie. Zo zijn er genen die eigenschappen bepalen, bijvoorbeeld welke bloedgroep of welke kleur ogen iemand heeft. Er zijn ook genen die bepaalde taken uitvoeren. Bijvoorbeeld wanneer een cel moet delen, of juist moet stoppen met delen. Een mens heeft ongeveer 25.000 genen.
Graad 1 betekent dat de kankercellen nog lijken op gezonde cellen. De kankercellen groeien meestal langzaam.
Graad 2 betekent dat de kankercellen minder lijken op gezonde cellen. De kankercellen groeien meestal sneller.
Graad 3 betekent dat de kankercellen (bijna) niet meer lijken op gezonde cellen. De kankercellen groeien veel sneller.
Gynaecoloog die is gespecialiseerd in de behandeling van kanker aan de vrouwelijke geslachtsorganen
Synoniem: Blauwe plek
Een bloeduitstorting. Dit kan pijnlijk zijn, maar het geneest vanzelf.
Buikspoeling met verwarmde chemotherapie op het einde van de operatie bij intervaldebulking.
Synoniem: Weefselonderzoek
Dit is een onderzoek van weggehaald weefsel uit de afwijking.
Synoniem: Melanoom
Een kwaadaardige tumor in de huid.
Bij hyperpigmentatie zit er te veel pigment in de huid. Hierdoor is de huid donkerder van kleur. Dit kan het gevolg zijn van bestraling op die plaats.
Synoniem: Verwijderen baarmoeder
De medische term voor het verwijderen van de baarmoeder is uterusextirpatie of
hysterectomie.
Synoniem: Immuuntherapie
Dit is een geneeskundige therapie die op het afweersysteem gericht is. Het zorgt ervoor dat het afweersysteem gestimuleerd wordt om de ziekte op te lossen of juist dat het afweersysteem geremd wordt.
Synoniem: Medisch oncoloog
Een arts die gespecialiseerd is in kanker. Deze arts geeft bij huidkanker de behandeling met chemotherapie, immunotherapie en doelgerichte therapie. Bij uitgezaaide huidkanker is de internist- oncoloog vaak de hoofdbehandelaar.
Synoniem: Een operatie met chemotherapie
Operatie met 3 chemokuren voor en 3 chemokuren na de operatie. Soms wordt ook tijdens een debulking operatie overgegaan tot intervaldebulking. Dan blijkt dat het tumorweefsel te groot is om weg te halen. De debulking operatie wordt dan tussentijds stopgezet. De arts probeert de tumor met chemotherapie te verkleinen. Als dat lukt, opereert de arts alsnog.
Invasief betekent dat de kanker andere weefsels kan binnendringen. Ook kan de tumor dan uitzaaien naar andere organen.
Synoniem: Maligne
Bij een kwaadaardige tumor gaat het om kanker. De cellen in de tumor kunnen uitzaaien naar andere delen van het lichaam.
Synoniem: Afwijkend weefsel
Weefsel dat anders is dan het hoort te zijn.
Contact tussen mensen die hetzelfde hebben meegemaakt. Voor gynaecologische kanker is dat de Stichting Olijf.
synoniem: Lymfeklier verwijdering
Het verwijderen van lymfeklieren
Een abnormale, overmatige ophoping van lymfevocht in het lichaamsweefsel als gevolg van een verstoord evenwicht tussen aan- en afvoer van vocht.
Synoniem: Huidkanker
Een kwaadaardige tumor in de huid.
Synoniem: Uitzaaiingen (metastasen)
Metastasen zijn uitzaaiingen van primaire kwaadaardige tumoren ergens anders in het lichaam. Uitzaaiingen kunnen overal in het lichaam ontstaan. Ze kunnen bijvoorbeeld via de bloedcirculatie en/of lymfesysteem zijn verplaatst.
De MRI-scanner is een tunnel met een sterke magneet, radiogolven en een computer. De scanner maakt afbeeldingen van de huid en van andere organen.
Synoniem: MDO
Dit is een overleg tussen verschillende artsen, verpleegkundigen en andere zorgverleners die deskundig zijn op het gebied van kanker. Zij bekijken samen wat de beste behandeling voor iemand is.
Synoniem: Afwijking, pathogene variatie
Een fout in het DNA die zorgt voor een ziekte, of voor een verhoogde kans op een ziekte.
Dit is een arts die gespecialiseerd is in beeldvormend onderzoek met gebruik van radioactieve stoffen.
Synoniem: Buikvliesplooi of vetschort
De buikvliesplooi die vastzit aan de randen van de maag.
Synoniem: Gespecialiseerd verpleegkundige
Een verpleegkundige die zich heeft gespecialiseerd in de zorg voor en begeleiding van mensen met kanker.
Synoniem: Botontkalking
Het bot heeft te weinig kalk. Hierdoor is er een groter risico dat het bot breekt.
Synoniem: Eierstokkanker
Kanker in de eierstokken
Synoniem: Beleid gesprek (ook wel Pathologische Anatomie gesprek)
Gesprek waarin de uitslagen en de (na)behandeling of de uitkomst hiervan wordt besproken.
Palliatief betekent dat de ziekte niet te genezen is. Degene met kanker kan niet meer beter worden. De behandeling heeft als doel om de ziekte te remmen en om klachten te verminderen.
Een zwelling of een bultje dat met de hand door de huid heen te voelen is.
PARP staat voor poly-ADP-ribose-polymerase.
Dat is een eiwit dat DNA-schade in de cel moet repareren. PARP-remmers zorgen ervoor dat het PARP-eiwit deze DNA-schade in kankercellen niet kan repareren, waardoor de kankercel doodgaat.
Synoniem: PA, PAO
Het onderzoeken van het weggehaalde weefsel. Hierbij gebruikt de patholoog ook een microscoop. Een microscoop vergoot de cellen heel sterk, zodat de patholoog deze goed kan bekijken.
Synoniem: PA-bewezen
In het weggehaalde weefsel zijn daadwerkelijk kankercellen gevonden. Dit is aangetoond met het onderzoek van de patholoog.
Synoniem: Klinisch patholoog, patholoog-anatoom
De patholoog is een medisch specialist die onderzoek doet op weggenomen weefsels en cellen. Dit materiaal is bij de biopsie, punctie en operatie weggehaald. Met het rapport van de patholoog kan de arts de definitieve diagnose stellen.
Dit is het risico dat iemand met een erfelijke aanleg voor kanker ook echt de ziekte krijgt. Bijvoorbeeld: een penetrantie van 50% betekent dat de helft van de mensen met een bepaalde erfelijke aanleg daadwerkelijk de ziekte krijgen.
Een PET-CT-scan is een PET-scan en een CT-scan ineen. Deze scan kan uitzaaiingen van kanker opsporen. Voor de scan wordt een licht radioactieve stof ingespoten.
Deze arts bekijkt de resultaten van het beeldvormend onderzoek. Zoals de echografie, (PET-)CT-scan en MRI-scan. Ook voert de radioloog de punctie uit.
Synoniem: Radiotherapeut-oncoloog
Een arts die gespecialiseerd is in de behandeling met bestraling. De radiotherapeut beoordeelt of bestraling nodig is. Als het nodig is, is deze arts ook verantwoordelijk voor het bestralingsplan, en voor de begeleiding van de patiënt tijdens de bestralingsserie en de eerste weken erna.
Synoniem: Bestraling
Bestraling is de behandeling van kanker met straling. Het doel is kankercellen te vernietigen en tegelijk gezonde cellen zoveel mogelijk te sparen. Bestraling is een plaatselijke behandeling: het deel van het lichaam waar kankercellen zitten of eerst zaten, krijgt bestraling.
Synoniem: Huiduitslag
Op de huid zitten rode vlekken of bultjes die kunnen jeuken.
Synoniem: Excisie, operatieve verwijdering
Het weghalen van weefsel met een operatie.
De reactie van de kankercellen op een behandeling. De respons kan verschillend zijn: compleet (helemaal), partieel (gedeeltelijk) of geen.
Synoniem: Tweede mening
Een tweede, onafhankelijke mening over de behandeling van een andere arts in een ander ziekenhuis.
Boost-bestraling is een extra dosis bestraling op een klein gebiedje. Bij een sequentiële boost krijgt eerst het hele gebied een aantal keren bestraling. Daarna volgen er een aantal boost-bestralingen op het gebied dat de hogere dosis straling nodig heeft.
De meest voorkomende vorm van eierstokkanker. De kankercellen ontstaan in de buitenste laag cellen van de eierstok.
Synoniem: Marge, resectiemarge
Tijdens een operatie haalt de arts de tumor weg. De arts haalt ook wat gezond weefsel weg dat om de tumor heen zit. Zo heeft de arts meer zekerheid dat hij of zij zoveel mogelijk kankercellen verwijdert. Het snijvlak is de rand van gezond weefsel dat is weggehaald.
Synoniem: Chirurgische ingreep
Met deze operatie bepaalt de arts in welk stadium de kanker is. Op verschillende plaatsen in de onder- en bovenbuik worden stukjes weefsel (biopten) voor onderzoek weggenomen.
Het kankergezwel (de tumor) bevindt zich nog precies op de plek bevindt waar hij ontstaan is en is nog niet in de omliggende weefsels doorgegroeid.
De kanker is in het omliggende weefsel doorgegroeid maar blijft zeer dicht zitten bij de primaire tumor (waar de kanker is ontstaan). Er zitten meestal nog geen cellen in de lymfeklieren of in andere organen.
De kankercellen hebben zich verspreid in de lymfeklieren in de omgeving van de primaire tumor (waar de kanker is ontstaan) of in de buikholte.
De kankercellen hebben zich verspreid in de rest van het lichaam.
Dit is een verzamelnaam voor chemotherapie, doelgerichte therapie, anti-hormonale therapie en immunotherapie. Dit zijn behandelingen met medicijnen. Deze worden vaak voor of na een operatie gegeven. Deze medicijnen werken door het hele lichaam. Het doel is om kankercellen te verwijderen die zijn losgeraakt van de tumor.
Synoniem: Complete remissie
Er zijn geen kankercellen meer te vinden.
Bijwerkingen die door de behandeling kunnen ontstaan.
Een tracer is een radioactieve vloeistof. Het lichaam neemt deze stof op. De stof is dan te zien op een PET-CT-scan.
Dit is een zwelling. Een tumor kan goedaardig zijn, of kwaadaardig. Een kwaadaardige tumor is kanker.
Synoniem: Metastase
Er zitten kankercellen van de tumor op andere plekken in het lichaam.
Synoniem: Suspect
De arts heeft een afwijking gezien. Mogelijk is het kanker, maar dat is nog niet zeker.
De verpleegkundig specialist is een zelfstandig behandelaar met een zelfstandige bevoegdheid. De kern van het vakgebied bestaat uit het bieden van een integrale behandeling aan zorgvragers op basis van klinisch redeneren in complexe zorgsituaties, waarbij de verpleegkundig specialist zorgt voor continuïteit en kwaliteit van de behandeling, en het ondersteunen van de autonomie, de eigen regie, het zelfmanagement en het bevorderen van de empowerment van zorgvragers binnen de patient journey.
De behandeling omvat zowel geneeskundige als verpleegkundige interventies. De verpleegkundig specialist werkt vanuit een holistisch perspectief. Dat betekent dat zij zich richt op de ziekte en op het ziek zijn, waarbij de mens in zijn context centraal staat. Daarnaast richt zij zich op de gevolgen van ziekte en op preventie. Als zelfstandig behandelaar binnen een zorgteam is de verpleegkundig specialist regievoerend behandelaar of medebehandelaar.
Synoniem: Zorgsamenwerking
In een zorgpad is beschreven hoe de zorg voor patiënten met een specifieke kankersoort is georganiseerd. Er staat stap-voor-stap vermeld wat, wanneer en door wie zorg wordt gegeven.