Bij patiënten met maagkanker wordt soms hun maag voor een deel of helemaal verwijderd. Zo’n maagverwijdering kan op verschillende manieren: met een open operatie waarbij een grote snede in de buik wordt gemaakt of met een kijkoperatie. De LOGICA-studie onderzocht welke van de twee ingrepen de beste resultaten oplevert.
Arjen van der Veen en Richard van Hillegersberg (foto: Ditta van Gent)
“Patiënten met maagkanker zonder uitzaaiingen krijgen meestal een operatie”, legt Arjen van der Veen uit. Hij werkte als arts-onderzoeker bij het UMC Utrecht mee aan deze studie. “Tijdens de operatie halen we de hele maag eruit of het onderste deel ervan. Dat hangt ervan af hoe ver de kanker gevorderd is. Na een maagverwijdering maakt de chirurg een rechtstreekse verbinding tussen de slokdarm en de resterende maag of de darm. Tijdens de operatie haalt de chirurg ook de lymfeklieren eruit die om de maag heen liggen. Als de kanker uitzaait, dan gebeurt dat namelijk meestal als eerst naar de lymfeklieren.”
Goede resultaten in andere landen
Van oudsher werd de maag verwijderd tijdens een open operatie, waarbij de chirurg een snede in de buik maakt. Van der Veen: “Zo’n ingreep is ingrijpend voor de patiënt. In andere landen, met name in Azië, zagen we dat chirurgen de maag van patiënten verwijderen met een laparoscopische operatie. Dat is een kijkoperatie. Tijdens zo’n operatie maakt de chirurg een klein gaatje in de buikwand. Via dit gaatje gaat de chirurg met een smalle buis naar binnen. In de buis zit een camera. Via enkele andere sneetjes in de buik brengt de chirurg hulpinstrumenten in de buik. Op het beeldscherm kan de chirurg vervolgens zien wat hij doet. Op basis van de goede resultaten van de collega’s in het buitenland, zijn we hier ook gestart met maagverwijdering via een kijkoperatie. De hoop was dat patiënten sneller zouden herstellen na een kijkoperatie. Toch waren er ook artsen die twijfels hadden bij zo’n kijkoperatie: kon je daarmee wel alle lymfeklieren zien en weghalen? En er was angst voor meer complicaties: kun je via de laparoscopische operatie de verbinding tussen de slokdarm en de resterende maag of darm net zo goed maken?”
Eerste vergelijking
Er is voor onze patiënten nog niet eerder een goede vergelijking gemaakt tussen de twee ingrepen: een open operatie of laparoscopische operatie. “Dat hebben we nu voor het eerst gedaan in de LOGICA-studie”, legt chirurg Richard van Hillegersberg van UMC Utrecht uit. Hij is samen met gastro-intestinaal en oncologisch chirurg Jelle Ruurda initiatiefnemer van de studie. “We gingen ervan uit dat de kijkoperatie voordelen zou bieden, omdat de operatiewond kleiner is. Patiënten met maagkanker werd gevraagd of ze aan de studie mee wilden doen. Als ze dat wilden, werd willekeurig bepaald welke operatie ze zouden krijgen. We noemen dat een gerandomiseerde studie. In de periode 2015-2018 deden 227 patiënten mee uit 10 Nederlandse ziekenhuizen. Dat is een flink aantal als je bedenkt dat maagkanker in Nederland relatief zeldzaam is. Doordat de verschillende ziekenhuizen samenwerkten, konden veel patiënten meedoen.” Voor de oncologische zorg in de regio Midden-Nederland werken zes ziekenhuizen samen in Oncomid. Een onderdeel hiervan is het RAKU, het Regionaal Academisch Kankercentrum Utrecht. Van Hillegersberg: “Hier is oncologische zorg gebundeld, onder meer voor maagkanker. Ook in andere regio’s is de zorg gecentraliseerd. Dat zorgde ervoor dat de collega’s kijkoperaties van elkaar konden leren en dat we de kwaliteit van de operaties goed in de gaten konden houden.”
Beide operaties zijn geschikt
De studie laat zien dat de resultaten van de ingrepen niet veel van elkaar verschillen. Van der Veen: “We zien dat het bij beide methodes net zo goed lukt om de tumor en de lymfeklieren te verwijderen. Patiënten lagen na de ingreep even lang in het ziekenhuis. En we zagen dat er evenveel complicaties optraden na de operatie. Patiënten hebben na een kijkoperatie wel een kleinere buikwond, maar dit leidde niet aantoonbaar tot een betere kwaliteit van leven. Ons onderzoek laat zien dat de kijkoperatie veilig is. Hiernaast is er geen reden om landelijk voor één type ingreep te kiezen. Wij adviseren de patiënt: bespreek met de chirurg bij welke ingreep hij of zij zich het prettigst voelt. Als een team gespecialiseerd is in een van de twee ingrepen, dan is het voor de hand liggend om daarvoor te kiezen.”
Meer weten?
Lees het artikel over de LOGICA-studie.
Oncomid is een samenwerking van zorgverleners uit zeven ziekenhuizen in de regio Midden-Nederland (St. Antonius Ziekenhuis, Diakonessenhuis, Ziekenhuis Gelderse Vallei, Meander Medisch Centrum, Ziekenhuis Rivierenland, Tergooi en UMC Utrecht). Samen werken zij aan de allerbeste zorg voor mensen met kanker. Dat doen ze door samen te werken bij behandeling en door gezamenlijk onderzoek te doen. Hierbij betrekken zij ook andere zorgprofessionals in de oncologische keten.